Waarom lezen in de thuistaal?
Tegenwoordig hebben kinderen ontzettend veel mogelijkheden om zichzelf te vermaken, daarom is het geen verrassing dat lezen een stuk minder populair is geworden. In plaats van een boek op te pakken, kiest een kind misschien eerder voor videospelletjes of online streamingdiensten. Hoewel ouders zich meestal wel bewust zijn van de vele voordelen van lezen, kan het een flinke uitdaging zijn om kinderen te overtuigen om vaker te gaan lezen.
​
De meeste kinderen zullen op school, in de schooltaal, worden aangemoedigd om een liefde voor lezen te ontwikkelen. Maar niet alle kinderen spreken de schooltaal thuis met hun ouders spreken. In plaats daarvan spreken zij een zogeheten "thuistaal", dat wil zeggen een taal die (een van) de ouders spreken en willen doorgeven aan hun kinderen.
​
Meertalige kinderen die een thuistaal spreken, zullen op een natuurlijke wijze leren lezen en schrijven in de schooltaal. Maar ze zullen misschien niet dezelfde lees- en schrijfvaardigheid ontwikkelen in hun thuistaal. Zelfs als ze leren in hun thuistaal te lezen, zullen ze dit misschien niet in hun vrije tijd verder ontwikkelen. Dat is jammer, want regelmatig lezen in de thuistaal biedt heel veel voordelen!
​
Op deze pagina kun je de voordelen van lezen in de thuistaal ontdekken, en meer te weten komen over hoe je kinderen kunt ondersteunen en stimuleren om met plezier te lezen in hun thuistaal.
Menu
Lezen: De Basis
Voordelen van lezen
FAQ van meertalige kinderen
Video's per leeftijdsgroep
Lezen
De Basis
Welke stadia doorlopen kinderen wanneer ze leren lezen in het algemeen, en welke problemen kunnen zich voordoen bij het leren lezen in meerdere talen? Wat motiveert kinderen om te lezen? En wat voor leesmateriaal kunnen kinderen het best lezen?
Hoe kinderen leren lezen
Elk kind is anders, en het is hartstikke normaal als kinderen een ander tempo hebben wanneer ze leren lezen. Toch is het handig om de algemene tijdlijn hieronder in gedachten te houden.
Baby's (0 tot 2 jaar) beginnen vaak een belangstelling voor boeken te laten zien tijdens voorleesmomenten. Dit doen ze door geluidjes te maken, naar de plaatjes te kijken, de omslagen van hun favoriete boeken te herkennen en bekende dingen te benoemen. Naast dat dit bijdraagt aan een hechte verbinding tussen ouder en kind, helpt het ook bij de ontwikkeling van woordenschat, luistervaardigheid en geheugen op een gezellige manier ("Normale Ontwikkeling," n.d.; Zettler-Greeley, 2018).
​
Kleuters (2 tot 4 jaar) genieten ook van voorgelezen worden, en voorlezen heeft een positieve invloed op hun ontluikende geletterdheid. Ze beginnen letters/symbolen te herkennen en te begrijpen hoe deze zijn verbonden met bepaalde klanken. Ook beginnen ze te snappen hoe je een boek op de juiste manier leest: het feit dat woorden van links naar rechts gaan, en pagina's van boven naar beneden ("Normale Ontwikkeling," n.d.; Zettler-Greeley, 2018).
​
Kinderen van 5 tot 7 jaar beginnen zelfstandig te leren lezen. Ze zullen in staat zijn om elementen uit het schrijfsysteem te koppelen aan de overeenkomstige woorden/klanken. Zodra ze beginnen met zelfstandig lezen, zullen ze hun leesvaardigheid en -snelheid verbeteren, beginnen ze spellingregels te leren en kunnen ze de verhalen die ze lezen koppelen aan persoonlijke ervaringen ("Normale Ontwikkeling," n.d.; Zettler-Greeley, 2018).
​
Kinderen van 8 tot 10 jaar gaan van leren om te lezen naar lezen om te leren, omdat ze beginnen te lezen voor verschillende doeleinden. Ze kunnen genres, plots en thema's identificeren en beschrijven, en ze kunnen vergelijkingen maken tussen verschillende teksten. Op deze leeftijd hebben de meeste kinderen de basisvaardigheden voor lezen en schrijven ontwikkeld. Naarmate ze ouder worden, blijven ze hun woordenschat, begripsvermogen en analytische vaardigheden ontwikkelen wanneer ze steeds complexere teksten beginnen te lezen ("Normale Ontwikkeling," n.d.; Zettler-Greeley, 2018).
Leren lezen in meerdere talen
Is het beter als kinderen in twee talen tegelijk leren lezen en schrijven ("gelijktijdige geletterdheidsontwikkeling") of als kinderen eerst in de ene taal leren lezen en schrijven voordat ze beginnen aan de andere taal ("opeenvolgende geletterdheidsontwikkeling")? Opeenvolgende geletterdheidsontwikkeling is gebruikelijker (Baker, 2014), en in onze ervaring (na gesproken te hebben met talloze scholen en thuistaalprogramma's), is het beginnen met leren lezen in één taal het plan wat het minst risico op verwarring met zich meebrengt.
​
Hoewel er enkele voordelen zijn gevonden wanneer kinderen eerst leren lezen en schrijven in de taal die ze het beste kennen (Baker, 2014), zijn wij van mening dat het in veel gevallen een goed plan is om kinderen eerst te laten leren lezen en schrijven in de schooltaal, de meerderheidstaal. Kinderen krijgen namelijk op hun reguliere school vijf dagen per week, meerdere uren per dag, les in de meerderheidstaal door leerkrachten die zijn opgeleid om kinderen te leren lezen en schrijven.
​
Kinderen hebben vaak maar een paar uur per maand les in hun thuistaal. Daarom is het in veel gevallen een goed plan om de geletterdheidsontwikkeling in de thuistaal uit te stellen totdat een kind een solide basis heeft in de schooltaal. Er zijn andere vaardigheden die in de tussentijd ontwikkeld kunnen worden in de thuistaal: spreken, luisteren en woordenschat. Deze aanpak van het tijdelijk uitstellen van leren lezen in de thuistaal is er een die door veel thuistaalprogramma’s waarmee we hebben gesproken wordt toegepast. Als kinderen eenmaal zelfstandig korte tekstpassages in de schooltaal kunnen lezen, dan zou het mogelijk moeten zijn om deze vaardigheden gemakkelijk over te dragen naar hun thuistaal. Kinderen hoeven namelijk niet opnieuw te leren hoe ze een potlood vasthouden, of dat symbolen corresponderen met klanken - dit weten ze al (Baker, 2014).
​
Dat gezegd hebbende, elke situatie moet individueel bekeken worden. Sommige kinderen zijn immers zo nieuwsgierig dat je ze niet kan weerhouden van beginnen met leren lezen in de thuistaal! Wat ouders van meertalige kinderen kunnen doen, is in nauw contact blijven met de reguliere leerkracht van het kind (en met de thuistaalleerkracht, als ze die hebben) tijdens de cruciale jaren van de geletterdheidsontwikkeling. Zorg ervoor dat er een passend plan wordt gemaakt en dat kinderen niet in de war raken.
Geforceerd lezen vs lezen voor plezier
Op welke manieren kan een kind gemotiveerd worden om te lezen (in welke taal dan ook)? Extrinsieke motivatie betekent dat een kind een activiteit uitvoert om zo een beloning of voordeel te krijgen; een kind is gericht op het verwachte resultaat en niet op het plezier van de activiteit zelf. Het tegenovergestelde hiervan is intrinsieke motivatie. Een kind dat intrinsiek gemotiveerd is, voert activiteiten uit puur voor eigen belang en interesse (Wigfield, Guthrie & Perencevich, 2004). Als het om lezen gaat, vertaalt zich dit in "geforceerd lezen" (extrinsieke motivatie) en "lezen voor plezier" (intrinsieke motivatie).
​
Geforceerd lezen komt meestal voor tijdens school, wanneer kinderen bijvoorbeeld bepaalde teksten moeten lezen, en daar eventueel ook opdrachten over moeten maken. Geforceerd lezen kan echter ook thuis gebeuren, bijvoorbeeld als kinderen alleen een bepaald soort boeken mogen lezen van hun ouders. In dit soort gevallen zal een kind voornamelijk gaan lezen voor goede cijfers op school of goedkeuring van ouders.
​
Lezen voor plezier daarentegen houdt in dat kinderen lezen omdat ze het leuk vinden. Ze hebben de vrijheid om zelf te kiezen wat ze willen lezen en bepalen hun eigen tempo, wat er vaak toe leidt dat lezen een rustgevende en plezierige ervaring wordt (Krashen, 2004). Wanneer kinderen intrinsiek gemotiveerd worden om te lezen, leidt dit tot betrokken en onafhankelijke lezers (Wigfield, Guthrie & Perencevich, 2004).
Dus, hoe kunnen we zorgen dat kinderen plezier beleven aan lezen? Ten eerste, waar mogelijk, moet "geforceerd lezen" worden vermeden. Geforceerd lezen heeft vaak een averechts effect omdat dit het kind kan ontmoedigen, en voor negatieve associaties met lezen kan zorgen. Wanneer kinderen lezen vanuit extrinsieke motivatie, kan dit zelfs leiden tot slechtere leesvaardigheden (Becker, McElvany & Kortenbruck, 2010).
​
Je vraagt je misschien af of er een manier is om kinderen te motiveren zonder hen te dwingen - in feite bestaat er zo'n aanpak die "geforceerd lezen voor plezier" wordt genoemd. Hierbij krijgen kinderen genoeg keuzevrijheid, maar moeten ze op een of andere manier toch verantwoording afleggen. Misschien krijgen ze een aantal bladzijden of uren die ze moeten lezen, of moeten ze een opdracht maken over wat ze hebben gelezen. Hoewel de vrije keuze van leesmateriaal natuurlijk een goede zaak is, is gebleken dat zelfs deze aanpak niet doeltreffend is omdat kinderen te veel verantwoording moeten afleggen. Eisen zoals leesdoelen en opdrachten/toetsen kunnen het plezier uit het lezen halen (McQuillan, 2017)!
​
Lastig, hè? Over het algemeen is het advies om zo vroeg mogelijk met lezen te beginnen en te zorgen voor genoeg keuze- en algemene vrijheid. Hieronder volgen meer tips, adviezen en suggesties.
Kinderen moeten lezen wat hen interesseert
Hoewel er veel verschillende soorten leesmateriaal beschikbaar zijn, en ouders of leerkrachten waarschijnlijk hun eigen voorkeuren hebben, toont onderzoek aan dat het plezier van kinderen het allerbelangrijkst is. Het materiaal dat het best aansluit bij de interesses van kinderen zal dus altijd de beste keuze zijn. Geef kinderen dus de vrijheid om te kiezen wat zij graag willen lezen.
​
Boeken zijn het meest vertrouwde leesmateriaal. Er zijn veel verschillende boekgenres wat voor kinderen een interessante ontdekking kan zijn. Als een e-reader of tablet aanwezig is, hebben kinderen de mogelijkheid om te kiezen voor het lezen van e-boeken in plaats van papieren versies. Misschien heeft een kind weinig belangstelling voor boeken. In dat geval kan het de moeite waard zijn ander materiaal uit te proberen, zoals tijdschriften, strips, moppen, poëzie, toneelstukken of muziekscripts, vakantiegidsen/brochures, nieuwssites voor kinderen, of kinderencyclopedieën. Dit zijn slechts wat suggesties, maar de mogelijkheden zijn eindeloos! Het verkennen van verschillende materialen en genres kan een geweldige manier zijn om het leesplezier van kinderen te verhogen.
Voordelen
van lezen in de thuistaal
Wat zijn de voordelen van lezen in het algemeen, en wat zijn de specifieke voordelen van lezen in de thuistaal?
Lezen in het algemeen is goed voor kinderen
Kinderen die gemotiveerd zijn om te lezen en die dingen vinden om te lezen die hen interesseren, hebben ontelbare voordelen! Enkele wetenschappelijk onderbouwde voordelen die voortvloeien uit lezen in het algemeen zijn:
-
Lezen is beter voor de ontwikkeling van geletterdheid (lezen, schrijven, spelling, grammatica, woordenschat) dan directe/expliciete instructie; sommige academici stellen zelfs dat lezen op zichzelf voldoende kan zijn om taalregels te leren, aangezien taal te veel regels heeft om expliciet te kunnen leren (Krashen, 2004).
-
Lezen voor plezier verhoogt de hoeveelheid die een kind leest, hoeveel plezier een kind beleeft aan lezen, en hoe goed het kind leest - naast het feit dat het een zeer succesvol middel is voor woordenschatverwerving (McQuillen, 1998).
-
Onderzoek toont aan dat kinderen hun spelling verbeteren zonder directe instructie te krijgen, dit is waarschijnlijk te danken aan lezen (Krashen, 2004).
-
Kinderen die veel lezen vergroten hun kennis over een verscheidenheid aan onderwerpen, omdat ze hogere resultaten behalen op toetsen van geschiedenis, literatuur, praktische, wetenschappelijke, sociale en culturele kennis (Krashen, 2004).
-
Kinderliteratuur vereist vaak dat de lezer het perspectief en de mentale toestand van anderen overweegt, wat empathie kan vergroten (gebaseerd op Theory of Mind, oftewel jezelf in iemand anders verplaatsen) (Cassidy et al., 1998).
-
Onderzoek toont aan dat een leessessie van 30 minuten de bloeddruk, hartslag en het niveau van psychologische stress bij studenten verlaagt. Kinderen zouden dus een gezond coping mechanisme kunnen leren om later met stress om te gaan (Rizzolo et al., 2009).
-
Aanhoudend Stil Lezen op school kan een rustgevend effect hebben, wat leidt tot minder verstoring in de klas, en kinderen geven hier de voorkeur aan in plaats van normale taallessen (Krashen, 2004).
-
Lezen voor het slapen gaan kan helpen bij ontspanning, wat uiteindelijk leidt tot een betere nachtrust (Krashen, 2004).
-
Lezen is erg gezond voor de hersenen aangezien het belangrijke cognitieve processen ondersteunt bij schoolgaande kinderen, terwijl een hoge schermtijd een negatieve invloed heeft op de hersenen wat kan resulteren in taalachterstanden en academische problemen (Horowitz-Kraus & Hutton, 2017).
-
Kinderen die lezen voor hun plezier vertonen een gezondere levensstijl als tieners, lezen kan namelijk de kans op experimenteren met tabak en alcohol verlagen, en de kans op het regelmatig eten van voldoende fruit vergroten (Mak & Fancourt, 2020).
-
Fervente lezers zijn over het algemeen creatiever en kunnen meer succes als volwassenen hebben (Krashen, 2004).
Lezen in de thuistaal is ook goed voor kinderen!
Natuurlijk gelden de voordelen die voortvloeien uit lezen in het algemeen, zoals hierboven beschreven, ook wanneer kinderen voor plezier lezen in hun thuistaal. Sommige mensen denken ten onrechte dat vaardigheid in de thuistaal een negatieve invloed kan hebben op de vaardigheid in de schooltaal - maar in feite is er een lange lijst van voordelen verbonden aan lezen in de thuistaal, inclusief positieve effecten op de ontwikkeling van de schooltaal! Enkele wetenschappelijk onderbouwde voordelen die het belang van lezen in de thuistaal benadrukken zijn:
Voorlezen aan kinderen in de thuistaal helpt kinderen te leren lezen
-
Het gezamenlijk lezen van boeken in de thuistaal door ouders en kinderen heeft een positief effect op de beginnende geletterdheid van kinderen, vooral bij jongere kinderen (2-4 jaar) (Shen & Tufo, 2022).
-
Vroege ervaring met lezen in de thuistaal, bijvoorbeeld door voorgelezen te worden of het alfabet te leren, kan leiden tot een betere ontwikkeling van lees- en schrijfvaardigheden in zowel de thuistaal als de schooltaal (Goodrich, Farrington & Lonigan, 2015).
Lezen in de thuistaal helpt kinderen hun thuistaal beter te ontwikkelen
-
Lezen in de thuistaal is zeer effectief voor het verbeteren en ontwikkelen van taalvaardigheden in de thuistaal (Cho & Krashen, 2020).
-
Wanneer kinderen alleen mondelinge - en geen geletterde - vaardigheden hebben in de thuistaal, is de kans groter dat zij een achteruitgang ervaren in thuistaalvaardigheid en zich minder verbonden voelen met de thuiscultuur (Eisenchlas, Schalley & Guillemin, 2013).
Lezen in de thuistaal helpt kinderen de schooltaal beter te ontwikkelen
-
Wanneer kinderen lezen in hun thuistaal, ervaren ze een “cross-linguïstische transfer” naar de schooltaal. Dit betekent dat kennis van grammatica, spelling, klank- en letterherkenning, leesvloeiendheid, etc. die in de ene taal is geleerd, kan worden overgedragen naar de andere taal (Bialystok, Luk & Kwan, 2005; Kremin et al., 2016; Goodrich, Farrington & Lonigan, 2015).
-
Kinderen die zowel in de thuistaal als in de schooltaal kunnen lezen, hebben een beter begrip van lees- en schrijf systemen (Bialystok, Luk & Kwan, 2005).
Lezen in de thuistaal helpt kinderen bij de ontwikkeling van gevoelens van eigenwaarde, identiteitsontwikkeling en succes
-
Kinderen die de thuistaal goed beheersen hebben een hoger gevoel van eigenwaarde; met name leesvaardigheid draagt bij aan een hoger gevoel van eigenwaarde (Yu, 2015).
-
Kinderen met een hoge vaardigheid in hun thuistaal (door middel van lezen) behouden een sterkere etnische identiteit, wat betekent dat ze een sterk gevoel hebben bij de thuiscultuur en etnische groep te horen (Yu, 2015).
-
Uit een lange termijn studie met Amerikaanse kinderen bleek dat leerlingen die leesvaardigheid oefenen in hun thuistaal uiteindelijk hogere kansen hebben om de middelbare school af te ronden en meer academisch succes krijgen dan hun leeftijdsgenoten (Jang & Brutt-Griffler, 2018).
Lezen in de thuistaal vergroot intercultureel bewustzijn
-
Door kinderen de kans te geven om in een andere taal dan de schooltaal te lezen, gaat er een andere wereld van sprookjes en traditionele verhalen voor hen open. Dit zorgt voor een ander perspectief dan het mainstream perspectief van school, wat hun interculturele bewustzijn/competentie kan vergroten (Riss, 2016).
Tot slot . . .
Hoe meer een kind leest in de thuistaal, hoe beter ze kunnen lezen in de thuistaal! Als ze goed lezen, beleven ze er meer plezier aan, wat weer leidt tot meer lezen - en meer van de bekende voordelen (Smith & Li, 2020)!
FAQ
van meertalige kinderen
Kan ik mijn tijd niet beter besteden aan lezen in het Nederlands? Dat heb ik nodig voor school.
Het is natuurlijk ontzettend belangrijk om in het Nederlands te lezen. Er zijn zoveel interessante Nederlandse boeken die je kan ontdekken en verkennen. Door in het Nederlands te lezen, leer je nieuwe woorden die helpen om je lessen op school beter te begrijpen.
​
Maar er is ook hartstikke veel te ontdekken en verkennen in jouw thuistaal! Wanneer je leest, en dan maakt het niet uit in welke taal, zal je informatie over de wereld leren die op school goed van pas kan komen. Als je bijvoorbeeld een boek over vulkanen leest in je thuistaal, kan deze kennis helpen als je op school een les krijgt over vulkanen!
Ik kan helemaal niet lezen in mijn thuistaal. Hoe kan ik dit leren?
Als je wilt leren hoe je leest in je thuistaal, bespreek dit dan eerst samen met je ouders en schooldocent. Als je nog aan het leren bent om in het Nederlands te lezen, dan is het misschien beter om een paar maanden te wachten voordat je begint te leren lezen in je thuistaal.
​
Om te leren lezen in je thuistaal, kun je vragen of je van je ouders na schooltijd of in het weekend lessen mag volgen samen met andere kinderen die dezelfde thuistaal spreken. Als er geen lessen beschikbaar zijn bij jou in de buurt, kunnen je ouders misschien helpen met het vinden van een onlineschool, privéleraar of ze kunnen het je zelf leren!
Ik heb thuis geen boeken in mijn thuistaal om te lezen. Wat kan ik doen?
Je kan je lokale openbare bibliotheek vragen of zij kinderboeken in jouw thuistaal beschikbaar hebben. Soms zijn er ook mensen uit je moedertaalgemeenschap die over boeken beschikken en deze willen uitlenen of ruilen. Als dit niet lukt, kunnen je ouders je misschien helpen om via digitale bibliotheken te zoeken naar interessante teksten om te lezen.
Er zijn thuis en in de bibliotheek boeken in mijn thuistaal, maar ik lees ze nooit.
Er kunnen veel redenen zijn waarom je niet de gewoonte hebt om te lezen in je thuistaal. Misschien vind je het makkelijker om in het Nederlands te lezen, of misschien besteed je je vrije tijd liever aan andere dingen dan lezen.
​
Probeer allereerst uit te zoeken wat voor type boeken je interessant vindt om te lezen in je thuistaal. Als je veel van je vrije tijd besteedt aan basketbal, dan kun je bijvoorbeeld zoeken naar boeken over basketbal of een beroemde basketbalspeler. Ook zou je kunnen proberen om tijdschriften, stripboeken of gedichten te lezen in plaats van boeken.
​
Als je eenmaal iets gevonden hebt in je thuistaal wat je leuk vindt om te lezen, probeer dan elke dag of elke week een stukje te lezen (bijvoorbeeld elke avond voor het slapen gaan of elke zondagochtend). Zo kan lezen een (leuke!) gewoonte worden.
Ik speel graag videogames en kijk graag tv. Waarom zou ik lezen in mijn thuistaal?
Er zijn onwijs veel leuke manieren om je vrije tijd door te brengen, dus het is logisch dat lezen niet altijd het eerste is waar je aan denkt. Maar je zou zeker moeten proberen om een deel van je vrije tijd te besteden aan lezen in je thuistaal, omdat het je super veel voordelen biedt! Het helpt je om je meer verbonden te voelen met je thuiscultuur, het kan leiden tot het voeren van leuke gesprekken met je familie (omdat je je woordenschat vergroot), en je ontdekt misschien verhalen of personages die je niet in een Nederlands boek kunt vinden.
​
Als je van tv kijken houdt, wist je dan dat sommige streamingdiensten de optie hebben om de audiotaal en de taal van ondertitels te wijzigen, vooral bij kinderprogramma's? Probeer eens je favoriete film in je thuistaal te bekijken met ondertiteling aan!
Soms als ik boeken lees in mijn thuistaal, snap ik niet echt waar ze het over hebben.
Dat is logisch! Als je niet bent opgroeit in het land waar je thuistaal wordt gesproken, ken je waarschijnlijk niet alle plaatsen, legendes, helden of rituelen uit die cultuur. De mensen in de verhalen gedragen zich misschien ook anders dan wat je gewend bent in Nederland.
​
Het is waarschijnlijk niet heel leuk om dingen te lezen die je niet begrijpt! Als je in de war raakt door iets dat je leest, kun je dit aan je ouders of je thuistaal leerkracht laten weten, zodat jullie samen kunnen praten over de verschillen tussen Nederland en de plaats waarover je leest. Als je hiermee blijft worstelen, kun je op zoek gaan naar teksten die vanuit andere talen naar jouw thuistaal zijn vertaald.
Video's
Bekijk de onderstaande video's van de Italiaanse School "La Lampadina" uit Eindhoven om meer te leren over de voordelen van voorlezen aan kinderen in de thuistaal. Ze zijn ingedeeld per leeftijdsgroep: Baby's, Peuters, Kleuters, Basisschool onderbouw en Basisschool bovenbouw.
Bronnen
Het werk dat op deze pagina wordt gepresenteerd is het product van een stageproject uit 2022 genaamd "Leesplezier in de Thuistaal" van een MA-student Algemene Taalwetenschappen aan de Radboud Universiteit Nijmegen.